Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) vừa công bố kế hoạch triển khai hoạt động thanh toán bù trừ chứng khoán theo cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP), một trong những bước quan trọng nhằm nâng cao tính thanh khoản và ổn định thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo đó, từ quý III năm nay, Bộ Tài chính sẽ đưa ra hướng dẫn hạch toán kế toán cho các nghiệp vụ phát sinh khi triển khai cơ chế mới. Song song đó, SSC sẽ phê duyệt đề án thành lập Công ty TNHH MTV Bù trừ Chứng khoán Việt Nam trực thuộc Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán (VSD) để thực hiện chức năng CCP.

Trong quý I năm 2026, SSC sẽ ban hành hướng dẫn về đăng ký, lưu ký và thanh toán giao dịch chứng khoán theo cơ chế mới. VSD sẽ tiến hành tổ chức đào tạo, tập huấn và kiểm thử hệ thống với các thành viên, đồng thời phối hợp rà soát và chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật cần thiết. Quá trình chuẩn bị này dự kiến kéo dài suốt năm 2026.

Đến quý I năm 2027, SSC dự kiến chính thức triển khai cơ chế CCP cho thị trường chứng khoán cơ sở. Cơ chế này được kỳ vọng sẽ tăng cường thanh khoản và ổn định thị trường bằng cách giảm thiểu rủi ro và đảm bảo việc giao dịch được hoàn tất một cách hiệu quả.

CCP là một cơ chế áp dụng cho giao dịch chứng khoán, trong đó công ty thực hiện cơ chế này sẽ đóng vai trò trung gian giữa bên mua và bên bán. Khi cơ chế này được triển khai, mỗi bên tham gia giao dịch chứng khoán chỉ cần có nghĩa vụ với CCP, thay vì trực tiếp với đối tác của mình.

Cụ thể, khi một giao dịch được khớp lệnh, công ty thực hiện CCP sẽ trở thành người mua với tất cả người bán và là người bán với tất cả người mua. CCP sẽ cam kết giao chứng khoán với bên bán và thực hiện thanh toán tiền với bên mua. Qua đó, cơ chế này giúp giảm số lượng giao dịch thực hiện và hạ chi phí liên quan.

Một vai trò quan trọng khác của cơ chế CCP là giảm thiểu rủi ro trong giao dịch. Nếu một bên tham gia mất khả năng thanh toán, CCP sẽ đảm bảo giao dịch được hoàn tất thông qua quỹ bảo đảm và các cơ chế an toàn khác, từ đó tăng cường tính thanh khoản và ổn định cho thị trường.

Trước đó, theo Thông tư 68 của Bộ Tài chính, nhà đầu tư nước ngoài được phép mua cổ phiếu mà không cần phải ký quỹ 100% tiền trước khi đặt lệnh (non pre-funding). Và cơ chế CCP được đánh giá là một yếu tố quan trọng trong việc triển khai giao dịch non-prefunding, thu hút vốn ngoại và đáp ứng các tiêu chí để nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam.

Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), có tới 80% hệ thống thanh toán trên toàn cầu đã áp dụng cơ chế CCP cho hoạt động thanh toán bù trừ chứng khoán. Tại Việt Nam, cơ chế CCP đã được áp dụng cho thị trường phái sinh từ năm 2017 và hiện đang được mở rộng cho thị trường chứng khoán cơ sở.

Việc triển khai cơ chế CCP không chỉ giúp thị trường chứng khoán Việt Nam nâng cao tính ổn định và thanh khoản mà còn đóng góp vào nỗ lực nâng hạng thị trường của Việt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời giúp tăng cường niềm tin của nhà đầu tư trong và ngoài nước vào thị trường.